حضانت و سلب حضانت به چه معناست؟

کلمه حضانت در لغت به معنای نگهداری است .
به تعبیر دیگر می توان گفت : حضانت نگاهداشتن طفل ، مواظبت و مراقبت او و تنظیم روابط او با خارج است ، با رعایت حق ملاقات طفل که برای خویشان نزدیک طفل شناخته شده است .
ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی نیز به جنبه معنوی و اخلاقی حضانت اشتره می کند ، چه این ماده مقرر می دارد که هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد ، دادگاه می تواند هر تصمیمی را که درباره حضانت طفل مقتضی بداند اتخاذ کند .

تبصره ۱ ماده ۱۴ قانون حمایت خانواده ۱۳۵۳ تکلیف جدیدی برای کسی که حضانت طفل به او واگذار شده مقرر داشته : پدر یا مادر یا کسانی که حضانت طفل به آنها واگذار شده نمی توانند طفل را به شهرستانی غیر از محل اقامت مقرر بین طرفین یا به خارج کشور بدون رضایت والدین بفرستند مگر در صورت ضرورت ، با کسب اجازه از دادگاه .

آیا شیر دادن جزو حضانت است ؟

چه در فقه چه در قانون مدنی شیردادن مادر به طفل جزو حضانت نیست ، طبق ماده ۱۱۷۶ (مادر مجبور نیست که به طفل خود شیر بدهد، مگر در صورتی که تغذیه طفل به غیر شیر مادر ممکن نباشد )

حضانت حق و تکلیف است :
طبق ماده ۱۱۶۸ ، نگهداری اطفال هم حق و هم تکلیف پدر و مادر ( ابوین ) است ، که در صورت عدم انجام تکالیف مقرر مجازات کیفری تعیین شده است .

اشخاصی که عهده دار حضانت هستند :
برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند ، مادر تا سن ۷ سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است .

سلب حضانت از دارنده اولویت :

طبق ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی :
هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست ، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد ، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند ، اتخاذ کند .
بنابراین دادگاه می تواند ، با شرایط مذکور در ماده فوق ، حضانت را از پدر یا مادر که حق تقدیم دارد گرفته ، به دیگری یا به شخص ثالث واگذار نماید .

موارد زیر از مصادیق عدم مواظبت (عدم صلاحیت) و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است :

۱ – اعتیاد زیان آور به الکل ، مواد مخدر و قمار

۲-فساد اخلاق

۳- ابتلا به بیمارهای روانی با تشخیص پزشکی قانونی

۴- سو استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا ، تکدی گری و قاچاق

۵- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف

طبق ماده ۴۱ قانون حمایت خانواده :
هرگاه دادگاه تشخیص دهد توافقات راجع به ملاقات ، حضانت ، نگهداری ، و سایز امور مربوط به طفل برخلاف مصلحت اوست ، یا در صورتی که مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات طفل تحت حضانت با اشخاص ذی حق شود ، می تواند در خصوص اموری از قبیل واگذاری امر حضانت به دیگری یا تعیین شخص ناظر یا پیش بینی و نظارت وی با رعایت مصلحت طفل تصمیم مقتضی اتخاذ کند .

در ادامه ی این مقاله از وکیلانه به بررسی یک پرونده در رابطه با حضانت می پردازیم:

سلب حضانت از زوج به دلیل اعتیاد و محکومیت کیفری

پیام: چنانچه حکم طلاق به دلیل اعتیاد زوج صادر شده و وی دارای محکومیت کیفری مبنی بر سرقت نیز باشد، این امر از موارد سلب حضانت از زوج(پدر) محسوب می شود.

رأی دادگاه بَدوی(نخستین)

شماره پرونده : 9409982208001022 شماره دادنامه : 9509972208000132 تاریخ : 1395/01/31

رای دادگاه

در خصوص دعوای خانم الف. الف. ع. فرزند ج. به طرفیت ر. س.پ. فرزند به خواسته تقاضای صدور حکم سلب حضانت و عدم صلاحیت در نگهداری فرزند مشترک بنام ه. متولد 1380به ماده واحده اصلاحیه مورخه 1382/9/8مجمع تشخیص مصلحت نظام و ماده 1169قانون مدنی که مقرر می دارد برای حضانت طفلی که ابوین(پدر و مادر) او جدا از یکدیگر زندگی می کنند مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد پس از آن با پدر است و با توجه به دادخواست خواهان مبنی بر عدم صلاحیت از نگهداری فرزند مشترک توسط خوانده و ارائه تصویر طلاق صادره که دلیل طلاق آن داشتن اعتیاد خوانده بوده و همچنین خوانده یک فقره حکم به محکومیت مبنی بر سرقت داشته لذا باستناد و بندهای 1و2وماده 1173قانون مدنی (اصلاحی11/11/1376)خوانده صلاحیت نگهداری و حضانت فرزند مشترک را نداشته و حضانت فرزند مذکور به خواهان تعلق می گیرد رای صادره حضوری وظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدید نظر خواهی در دادگاه های محترم تجدید نظر استان تهران می باشد.

رئیس شعبه 259دادگاه عمومی خانواده تهران- احمد موذنی

رأی دادگاه تجدیدنظر استان

شماره پرونده : 9409982208001022 شماره دادنامه : 9509970224500534 تاریخ : 1395/04/13

رأی دادگــاه

تجدیدنظرخواهی آقای ر. س.پ. به طرفیت خانم الف. الف.ع. از دادنامه شماره 132مورخه 1395/1/31شعبه محترم 259دادگاه خانواده تهران که به موجب آن در خصوص دعوی تجدیدنظرخوانده به خواسته صدور حکم به حضانت از فرزند مشترک دختر هفت ساله حکم به حضانت تجدیدنظرخوانده از فرزند و سلب حضانت تجدیدنظرخواه صادر گردیده وارد نمی باشد زیرا رأی براساس مقررات و موازین قانونی صادر شده و ایرادی از حیث ماهوی یا شکلی به آن وارد نیست و استدلال محکمه محترم بدوی و نیز مستندات آن صحیح می باشد و تجدیدنظرخواه دلیل یا دلایلی که موجبات نقض و یا بی اعتباری دادنامه را فراهم نماید ارائه ننموده لذا بنا به مراتب دادگاه مستنداً به قسمت اخیر ماده 358 قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 79/1/21 ضمن رد اعتراض معترض، دادنامه معترض عنه را عیناً تأیید می نماید. رأی دادگاه به موجب ماده 365 قانون فوق الذکر قطعی است.

شعبه 45 دادگاه تجدیدنظر استان تهران – رئیس و مستشار

​سیدحسین علیمحمدی – سید احمد جاویدی اقدم

نتیجه‌گیری

در نهایت، موضوع حضانت و سلب آن از والدین به دلیل عدم صلاحیت یا شرایط نامناسب، از جنبه‌های مهم حقوق خانواده محسوب می‌شود. بررسی موارد قانونی و مصادیق سلب حضانت، نظیر اعتیاد یا انحطاط اخلاقی، نشان‌دهنده اهمیت توجه به رفاه و تربیت کودک است. دادگاه‌ها با استناد به قوانین موجود، می‌توانند تصمیماتی اتخاذ کنند که به نفع کودک و حفظ سلامت روانی و جسمی او باشد. بنابراین، در مواردی که یکی از والدین نتواند شرایط مناسب حضانت را فراهم کند، سلب حضانت از او می‌تواند یک اقدام قانونی ضروری باشد که به حفظ حقوق کودک کمک می‌کند.